Der Baader Meinhof Komplex

Der Baader Meinhof Komplex (2008)

Directed

by

Uli Edel

Martina Gedeck ... Ulrike Meinhof
Moritz Bleibtreu ... Andreas Baader
Johanna Wokalek ... Gudrun Ensslin
Bruno Ganz ... Horst Herold
Stipe Erceg ... Holger Meins

Ο σκηνοθέτης Uli Edel,
ένας εργάτης του κινηματογράφου, χωρίς πολλές περγαμηνές και εύσημα, με το μεγάλο πλεονέκτημα, όμως, ότι έχει γεννηθεί στην Γερμανία, συγκεκριμένα στην πόλη Neuenbürg της περιοχής Baden-Württemberg, στις 11 Απριλίου του 1947, χρονολογία, που τον καθιστά σχεδόν συνομήλικο με τον Andreas Baader,( 6 Μαΐου, 1943 ) και την Gudrun Ensslin (15 Αυγούστου, 1940), καταπιάνεται με ένα θέμα αρκετά δυσανάγνωστο και πολύπλοκο, ακόμα και σήμερα, αυτό, του χρονικού της δράσης, της οργάνωσης αντάρτικου πόλεων, Baader- Meinhof, αλλιώς RAF, (Rote Armee Fraktion-Φράξια Κόκκινος Στρατός).

Η RAF ιδρύθηκε το 1970 από τους Andreas Baader, Gudrun Ensslin, Horst Mahler, Ulrike Meinhof, Irmgard Möller και κάποια άλλα μέλη, και χάραξε μια δραματική, όσο και αιματηρή πορεία στην ιστορία του αντάρτικου πόλεων, καταλήγοντας να γίνει μύθος ανάμεσα στους νέους της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς της εποχής εκείνης, και να σημαδέψει την μετέπειτα δράση και τις τακτικές άλλων ομάδων, που ακολούθησαν τα ίχνη της ανά την Ευρώπη.


Ο σκηνοθέτης, με την ταινία του, προσπαθεί να καταγράψει τα γεγονότα εκείνης της περιόδου, συνοπτικά, σχεδόν επιγραμματικά, στοχεύοντας ωστόσο στην καρδιά του κλίματος της εποχής, που έβραζε κάτω από το οξύ αντιαμερικανικό κλίμα, το οποίο κόχλαζε και φούντωνε στους κόλπους της πολιτικοποιημένης νεολαίας της Ευρώπης, κυρίως.

Το Βιετνάμ, η Παλαιστίνη, τα αιτήματα των χωρών, που βομβαρδίζονταν και υπέφεραν κάτω από τον ιμπεριαλιστικό μανδύα των ΗΠΑ, αφορούσαν κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο της περιόδου εκείνης, ο οποίος τα ενστερνιζόταν, κάνοντάς τα δικά του, και αγωνιζόταν για την λύση τους.

Ταραγμένες εποχές, ταραγμένες συνειδήσεις, ανήσυχοι άνθρωποι, κινήματα, που φούντωναν, ένα κάθε λεπτό, διαδηλώσεις, δρόμος και αντίσταση, ήταν η καθημερινότητα των φοιτητών και των πολιτικοιποιμένων μαζών της δεκαετίας του '70.
Είχε προηγηθεί ένας Μάης του '68, που έριξε τον κραταιό Ντε Γκωλ, από τον "θρόνο" του, το φοιτητικό κίνημα στις ΗΠΑ φούντωνε κι αυτό, με άμεσους αρωγούς τους στρατευμένους καλλιτέχνες.

Ο Uli Edel, εν έτει 2008, θεωρεί καθήκον του να αφηγηθεί "εκ των έσω", την ίδρυση και δράση της ομάδας, τη φιλοσοφία τους, το σκεπτικό τους, την αποφασιστικότητα και τα σφάλματα, που διεπράχθησαν.
Δεν είμαι σίγουρη, αν τα καταφέρνει.
Καταπιάνεται αποσπασματικά με την προσωπικότητα καθενός από τα μέλη της ομάδας, προσπαθώντας να αποδώσει πιστά το φυζίκ, τον τρόπο ομιλίας και τις κινήσεις τους.

Αρκετά επιδερμικά καταγράφει την ιδιαιτερότητα της κάθε προσωπικότητας,
σκιαγραφώντας τον Baader, σαν θερμοκέφαλο αλαζόνα, την Meinhof σαν παρορμητική, ρομαντική και την Ensslin, σαν τέρας ψυχρότητας και ψυχραιμίας. Το μόνο πρόσωπο, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη - παρ' όλο που δεν το λέει ξεκάθαρα- που προσομοιάζει με το γερμανικό μοντέλο περί ανθρώπινου χαρακτήρα!
Υπάρχουν στιγμές χιούμορ, όπως και κάποιες αναφορές, για τις ουτοπικές (;) προσδοκίες των μελών της οργάνωσης, ότι όλα θα κινηθούν σύμφωνα με τα σχέδια και τα προγράμματά τους, καθώς και στιγμές, "νεανικού γλεντιού", πραγματικού πανηγυριού! Είναι οι ώρες της "αθωότητας", όταν όλα φαντάζουν όμορφα και εύκολα, όταν το "παιχνίδι" κλέφτες και αστυνόμοι, έχει ακόμα την αίγλη του κατορθώματος!
Αργότερα αρχίζουν τα δύσκολα, οι ανθρώπινες απώλειες, τα διλήμματα, οι ανεπανόρθωτοι δρόμοι, οι θυσίες, οι αποχωρισμοί από τα παιδιά τους ( Meinhof και Ensslin), οι λανθασμένες εκτιμήσεις, οι οποίες στοιχίζουν ζωές πολιτών, κάτι στο οποίο η οργάνωση είναι κάθετα αντίθετη....
Μετά αρχίζει η πλήρης συνειδητοποίηση.
Δεν είναι δύσκολο να γίνει πιστευτό, ότι όλες οι εξτρεμιστικές οργανώσεις διέρχονται από το ίδιο τούνελ, αλλά....
Ο σκηνοθέτης, θέλοντας να είναι πολιτικώς ορθός με το σημερινό Γερμανικό σύστημα, αλλά και με τους "αγαπητούς συμμάχους" της Μέρκελ, αναφέρεται ακροθιγώς στα λευκά κελιά, των φυλακών Stammheim, τα οποία παρουσιάζει στην ταινία για 2-3 λεπτά!
Και μετά.....οι σουίτες!
Ναι, ακριβώς!
Το φοβερό, ψυχολογικό μαρτύριο των περίφημων πλέον, λευκών κελιών, τα οποία οδήγησαν σε ψυχική καταρράκωση τα δυναμικά και σκληρά μέλη της RAF, δεν θίγονται στην ταινία, παρά μόνο όσο πατάει η γάτα!
Τα μέλη της οργάνωσης διαμένουν σε κελιά πολυτελείας, όπου μπορείς να κάνεις και ποδήλατο, αν θές, με τις τηλεοράσεις τους, με τα βιβλία τους και άλλες μικρές πολυτέλειες....
Εμείς άλλα ξέραμε, άλλα έχουμε διαβάσει...
Ποιά είναι η αλήθεια, αγαπητέ σκηνοθέτα;
Η δική σας;
Πολύ πιθανόν, αλλά επιτρέψτε μου να αμφιβάλλω...


Μήπως η αλήθεια, όταν φτάνουμε στο σημείο να μιλήσουμε για την ομάδα Baader- Meinhof, πρέπει να παραποιηθεί, ώστε ο μύθος, που συνοδεύει τους αντάρτες πόλεων, όλα αυτά τα χρόνια, να εξατμιστεί;
Κι ενώ η οργάνωση διαλύεται εις τα εξ ων συνετέθη, ο υπουργός Δικαιοσύνης, ή κάποιος ανώτατος αξιωματούχος της Γερμανίας, τέλος πάντων, ο Horst Herold, που τον ερμηνεύει λιτά και πειστικά ο Bruno Ganz, μάς ξετυλίγεται σαν ένας χαρακτήρας αξιοθαύμαστος, ψύχραιμος, λογικός, διεισδυτικός, και γεμάτος "κατανόηση" .
Δυστυχώς...!
Δεν με έπεισε ο σκηνοθέτης περί της εντελώς αντικειμενικής του ματιάς, πόσο μάλλον
περί των αγαθών του προθέσεων.
Παρά το γεγονός, ότι αφηγείται συγκλονιστικά γεγονότα, μιας πολυκύμαντης εποχής,
καταφέρνει να τα αποδυναμώσει, με την λογιστική του ψυχρότητα.

Το βήμα του παραμένει μετέωρο, αναποφάσιστο και δειλό...
Το πιθανότερο είναι, ότι δεν έχει ακόμα καταφέρει να αποκωδικοποιήσει, ούτε τις προσωπικότητες, της οργάνωσης, ούτε την εποχή στην οποίαν έδρασαν.



Πάντως η ταινία μάς εισάγει στο δύσκολο θέμα της, με μια συγκλονιστική σκηνή διαδήλωσης και άγριου ξυλοδαρμού των διαδηλωτών. Πολλές άλλες σκηνές έχουν αποτυπωθεί εντελώς πιστά, όπως η σκηνή της σύλληψης του Andreas Baader, και η σκηνή όπου καταστρέφονται τα φύλλα της εφημερίδας Bild.

Η ταινία μού άφησε μια πικρή γεύση.
Ούτε καν γλυκόπικρη...
Πρόκειται για μια σκληρη εποχή, με σκληρές μεθόδους, αλλά σκληρός είναι ο κόσμος μας.
Έτσι δεν είναι;
Εκείνο, που λείπει, είναι η τρυφερότητα του δημιουργού, προς αυτά τα άτομα, που καλώς ή κακώς, διάλεξαν αυτόν τον άγριο και μοναχικό δρόμο για να δηλώσουν την αντίθεσή τους, προς ένα φασιστικό σύστημα, που καταρρακώνει την ανθρώπινη αξία!


Ο Uli Edel δεν ρίχνει, ούτε μια στιγμή στοργικά το βλέμμα του, πάνω στους "ήρωές" του...
Δεν περνάει τα δάχτυλα του, έστω μόνο για να αγγίξει, να νιώσει την αίσθηση της πληγής και του αίματος, επί τον τύπον των ήλων, των "εσταυρωμένων" του....
Τούς αφήνει έκθετους, γυμνούς και ψυχρά ανέκφραστους.
Γερμανική ματιά, ψυχρή λογική, ντοκυμαντερίστικη απεικόνιση των γεγονότων;
Μάλλον, όχι!
Τελικά, σίγουρα όχι!
Δεν μπορώ να μη κάνω συγκρίσεις με την ταινία Hunger του Steve McQueen,
που με συγκλόνισε στις αρχές του μήνα....
και η οποία συνεπαίρνει τον θεατή με τη "φωτιά" της!


Αντίθετα η ταινία του Uli Edel, παραμένει ψυχρή, καρφωμένη, σαν ένας άδειος πίνακας, στον τοίχο ένός λευκού κελιού, που ο σκηνοθέτης απέτυχε να φωτίσει....

Τα φυλακισμένα μέλη της οργάνωσης "αυτοκτόνησαν" στα κελιά τους στις φυλακές Stammheim, εκτός από τον

Holger Meins,

που πέθανε μετά από απεργία πείνας.

Κatia A. 2008